Bij de lectorinstallatie van dr. Amar Bennadji op de Hanzehogeschool, op 17 april, deed de groene burgemeester een van de keynotes. Niet over de Duurzame Gebouwde Omgeving waar de kersverse lector mee aan de slag gaat, maar over de crisis waardoor het niet opschiet. Of eigenlijk crises, in meervoud. Want het milieu gaat niet best, de grondstoffen raken op, de ongelijkheid verdeelt ons, de spanningen lopen op en het is een en al onrecht en conflict in de wereld. Het haakt in elkaar en versterkt elkaar als we niet uitkijken. Hoe fixen we dat?

Soms helpt het als je een tekening maakt, en dan liefst zo dat je ziet waar het probleem zit. Nou kan de groene burgemeester niet zo goed tekenen, maar dit kreeg hij nog wel uit zijn laptop.

Het is eigenlijk vrij eenvoudig. Neem bijvoorbeeld de woningcrisis. Dat is een heuse crisis, maar hij is niet acuut en hij is ook niet bedreigend voor de samenleving als geheel. Er is tijd en er zijn opties. Bij dit soort crises is de politiek aan zet. Als ze echt hun best doen kunnen ze het oplossen. In principe. Dit is het groene vak linksboven.

Maar soms is er geen tijd en telt elke dag of elk uur. Bijvoorbeeld als de rivieren buiten hun oevers gaan, een natuurgebied in brand staat, of een pandemie de IC’s overbelast. Bij dat soort calamiteiten gaan we niet in parlementair debat over de opties, maar neemt de overheid besluiten en verantwoordt die achteraf. Bij de waterschappen, bijvoorbeeld, doen ze dan ‘motorkapoverleg’ en wijzen ze op de kaart aan waar de zandzakken moeten komen. Ondertussen kijken wij naar de persconferentie. Dit is het vak linksonder.

De dreiging kan ook existentieel worden, bijvoorbeeld als er militaire bezetting dreigt en het voortbestaan van het land acuut op het spel staat. Dan is het alle hens aan dek en zet de overheid ons zonder discussie allemaal aan het werk. Dit is rechtsonder. Dit hebben we heel lang niet hoeven doen, maar we mogen niet vergeten hoe het moet.

Veel van de duurzaamheidscrises van dit moment zitten rechtsboven. Er is wel tijd, maar doen we niks dan gaan we op termijn ten onder, door dominoeffect van al die crises. Maar we zijn daar nog nooit geweest en we hebben er niks voor geregeld. Het vak is leeg! Hoe gaan we daar besluiten nemen en in actie komen? Rechtsboven zijn radicale keuzes nodig maar met liberale democratie wil dat niet, dat komt niet verder dan compromissen.

Daar ging dus de keynote over. Over het nieuwe soort democratie dat het vak rechtsboven kan vullen. Niet gebaseerd op ideologisch concurreren, maar op taakverdeling. Niet autocratisch, want dat lost niks op en eindigt in repressie. Als in de samenleving de nood aan de man of vrouw is, dan is taakverdeling de natuurlijke reflex. We doen dat sinds mensenheugenis. Bij de waterschappen, bijvoorbeeld, waar ze geborgde zetels hebben voor groepen die onmisbaar zijn maar klein in getal. Dat systeem heeft nooit een naam gehad. In de politiek vinden ze het maar een lelijk eendje. Je zou het echter ook ‘taakdemocratie’ kunnen noemen en kunnen inzetten. Voor transities, voor de woningcrisis, en voor de Duurzame Gebouwde Omgeving van Amar Bennadji.