Zondagmiddag 7 november. Bij Talk of the town in het Forum zijn de vier burgemeesters van Groningen te gast voor de afsluiting van drie dagen Let’s Gro, het onvolprezen inspiratiefestival van Groningen. “Groene burgemeester, schieten we al genoeg op met de duurzaamheid?”

Nee, zegt de groene burgemeester, en het kan niet vaak genoeg gezegd worden: duurzame ontwikkeling moet véél voortvarender worden aangepakt dan we in de afgelopen decennia hebben gedaan. Op alle niveaus, van mondiaal tot lokaal, en dus in Glasgow én in Groningen. Want zoals overal reageert ook hier de liberaal democratische politiek te weinig en te laat op dringende urgentie. Hoe dat komt? Door de markt, dummy! Politieke partijen strijden om kiezers en dat kost tijd en energie terwijl er haast is, en bovendien bedenken ze dan van alles om maar geen offers te hoeven vragen. Want offers vragen kost stemmen. We wijzen naar de bestuurscultuur, maar dat is slechts een symptoom. De oorzaak zit dieper en heet partijenconcurrentie.

Begrijp me goed, marktwerking is niet fout. Al zolang we ons verdeeldheid kunnen permitteren is concurrentoe op ideologie de manier waarop we politiek doen. Maar die tijd loopt op zijn eind. Duurzame ontwikkeling is inmiddels een existentiële kwestie. Het is geen luxeprobleem meer en geen hobby van wetenschappers. Het voortbestaan van de beschaving op de lange termijn is aan de orde, en alleen door kortetermijnactie kunnen we de verre toekomst veiligstellen. De hele samenleving moet daarvoor in touw komen, anders zijn wij binnen een paar eeuwen klimaatvluchtelingen en dan staan we er gekleurd op in de geschiedenisboekjes. Verdeeldheid kunnen we even niet gebruiken.

Wat we daarentegen nodig hebben is taakverdeling. Niet tussen politieke partijen maar tussen maatschappelijke geledingen: de wetenschap, de burgers, de overheden, de bedrijven, de voorzieningen voor onderwijs, zorg, sport, cultuur en levensbeschouwing. Als deze vijf in actie komen en onderling afstemmen, dan wordt transitie veel eenvoudiger. Zo zijn in de 13e eeuw de waterschappen ontstaan, toen nog met drie geledingen: boeren die waterwegen openhouden, dorpelingen die dijken bouwen en stedelingen die daar het geld voor opbrengen. Geledingen die elkaar nodig hebben, die niks kopen voor onderlinge concurrentie en die daarom geborgde zetels hebben. Geen ideedemocratie dus maar taakdemocratie.

Taakdemocratie is ook wat ons nu kan helpen bij duurzame ontwikkeling. Een revolutie is daarvoor niet nodig, maar wel een verbouwing van het politieke bedrijf. Je wilt bijvoorbeeld een gemeenteraad met een ideedemocratische kamer én een taakdemocratische kamer. De ideedemocratie is voor het eerlijk verdelen van lasten en lusten, door marktwerking in het hier en nu. De taakdemocratie is dan voor transitietaakverdeling, voor elders en later. Zo kan het nieuwe huis van Thorbecke eruit zien: anno 1848, gerenoveerd 2022.

De gemeenteraad van Groningen heeft een prachtige voorzet hiervoor gegeven met het ‘Gronings model voor wijk- en dorpsdemocratie’. Beetje lang verhaal, wil je een samenvatting dan bekijk het bijbehorende raadsvoorstel. Dit model zegt eigenlijk: professionaliseer de democratie van je wijk of dorp, dan kan een groter deel van de overheidsbestedingen langs dit orgaan lopen en krijgt je als wijk of dorp dus echt wat te zeggen. Het is het vervolg op democratische experimenten zoals de cooperatieve wijkraad, de co-creatie en het wijkbedrijf, en het is een antwoord op het groeiende democratische vacuum dat aan de basis ontstaat door de almaar groter worden gemeenten in Nederland. En het is een kans om taakdemocratie in de praktijk te testen, in wijken en dorpen.

Voorbeeldje. De studenten Ren de Jong en Nikita Karasev deden een project voor mobiel groen in de stad. Ondernemer Niels Grootjans was daar ook bij. Op Let’s Gro kwam hij langs op het spreekuur van de groene burgemeester. Samen zetten ze een boom op (figuurlijk) over ‘stadsoases’. Dat leverde onderstaande mindmap op. Als je goed kijkt herken je de vijf geledingen in de omtrek. Binnenin staat wat ze kunnen bijdragen aan een brede campagne. Aan de pijlen tussen die bijdragen zie je dat de acties elkaar kunnen versterken. Zo zet je dus vanuit vijf geledingen een campagneplan in elkaar. Binnen de geledingen kun je marktwerking hebben, maar tussen de geledingen niet, die hebben elkaar nodig en zijn door taakverdeling samen tot grotere dingen in staat.

Zoiets dus. Meer weten? Bestel de groene burgemeester voor een lezing of college, of voor een brainstorm met een canvas.